درد از همان ابتداي خلقت با بشر بوده است و انسان ها هميشه سعي داشته اند به طرق گوناگون با آن مبارزه کنند. يکي از شديدترين اين دردها، درد زايمان است ؛ اين روزها با زياد شدن سزارين به رغم همه عوارضي که به دنبال دارد، اغلب خانمها تنها براي رهايي از درد زايمان ، اين روش را به صورت انتخابي جايگزين زايمان طبيعي مي کنند. اما انتخاب سومي نيز وجود دارد: زايمان طبيعي آن هم بدون درد. در اغلب کشورهاي پيشرفته امريکايي و اروپايي بيش از 3دهه است که به دليل خطر بي هوشي ، جراحي و عوارض عمل سزارين ، روش زايمان بدون درد متداول شده است. در واقع پزشکان و متخصصان معتقدند با تکنيک هاي جديد و بدون عوارضي که براي انجام زايمان بدون درد در اختيار است ، ديگر هيچ خانم بارداري نبايد هنگام زايمان درد شديد آن را متحمل شود. اين روش همچنين از افزايش تعداد سزارين هايي که به دليل ترس از درد زايمان انجام مي شوند به تعداد چشمگيري کاسته است. در کشور ما نيز در سالهاي اخير، اين روش در برخي از مراکز به عنوان يکي از شيوه هاي نوين زايمان به کار مي رود. به گفته دکتر مريم مکانيک متخصص زنان و زايمان و مدير گروه بخش زنان بيمارستان شهيد فياض بخش ، به دليل افزايش ميزان سزارين هاي غيرضروري و انتخابي و عوارض ناشي از آن ، وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکي با صدور بخشنامه اي انجام روش زايمان بدون درد را در کليه مراکز درماني و زايشگاه هاي دولتي و دانشگاهي ترويج کرده است. به عبارت ديگر استفاده از اين شيوه زايمان يکي از روشهايي است که در آينده اي نه چندان دور در کشور ما نيز جايگزين مناسبي براي پيشگيري از عوارض ناشي از سزارين ها و دردهاي زايمان طبيعي خواهد بود. با شناخت کامل ، اين روش به طور قطع انتخاب اول زنان براي زايمان به شمار مي رود. *** نگراني که نبايد وجود داشته باشد ***نگرش اغلب افراد نسبت به زايمان بدون درد يک نگرش توام با ترس و دلهره يا به تصور برخي ترس از فلج شدن به دليل تزريق در مايع نخاعي است. دکتر مکانيک در اين زمينه مي گويد: در چارچوب بي هوشي ميزان دارويي که در زايمان بي درد استفاده مي کنيم ، بسيار کمتر از ميزان دارويي است که براي سزارين به کار مي رود و احتمال ايجاد عوارض وابسته به بي هوشي ، در سزارين خيلي بيشتر از زايمان بدون درد است. او تصريح مي کند که اگر اين روش کاملا کنترل شده باشد و توسط افراد با تجربه انجام شود، هيچ خطري براي بيمار نخواهد داشت ؛ ضمن آن که براي جنين نيز کاملا بي خطر است. دکتر سياوش سليمانپور متخصص بيهوشي نيز انجام اين روش را به دليل کاستن از عوارض روي مادر و نوزاد و همچنين هزينه هاي کمتر آن به بانوان باردار توصيه مي کند. اين در حالي است که بيماران به دليل نا آشنا بودن با اين روش ظريف و بدون خطر، هنوز از انجام آن وحشت دارند. *** انتخاب با شماست ***به طور کلي سزارين که در واقع درماني براي زايمان هاي مشکل و خطرآفرين محسوب مي شود، امروزه به علل مختلف در جوامع گوناگون و بويژه در شهرها رواج زيادي يافته است. دوره درد و ناتواني طولاني مدت مادران ، عوارض داروهاي بيهوشي در نوزادان اين مادران و نيز امکان پارگي رحم در زايمان هاي بعدي از معايب سزارين به شمار مي آيند. از سوي ديگر پزشکان معتقدند سزارين تنها در موارد عدم امکان انجام زايمان طبيعي يا مواردي که سلامت و زندگي مادر، جنين و يا هر دوي آنها در خطر است ، به عنوان روش زايمان نجات بخش است. سزارين عوارضي دارد که زايمان طبيعي ندارد. از آن جمله عفونت لگني پس از سزارين تقريبا 30 برابر بيش از زايمان طبيعي است و شخصي که يک بار سزارين شده باشد، به احتمال زياد ديگر قادر به زايمان طبيعي نخواهد بود و بايد عمل جراحي مجددي را متحمل شود. به همه اينها بايد هزينه هاي سنگين سزارين را نيز اضافه کرد. متخصصان زنان و زايمان معتقدند، خطر زايمان سزارين بسيار بيش از زايمان طبيعي است و از اين رو سزارين نبايد اولين انتخاب باشد، مگر به تشخيص پزشک متخصص. هم اکنون در کشورهاي پيشرفته نيز روز به روز از ميزان سزارين ها کاسته و روش زايمان طبيعي با شيوه زايمان بدون درد جايگزين آن شده است. *** روش هاي متداول ***روشهاي متفاوتي چون روشهاي غيردارويي و دارويي براي کاهش درد زايمان در يک زايمان طبيعي به کار مي روند. متداول ترين روش غيردارويي يا روش لاماز عبارت است از آماده سازي رواني بيمار حداقل از 6 هفته قبل از زايمان. در اين روش با آموزش صحيح نحوه تنفس و تمرکز زياد، احساس درد کاهش مي يابد و يا مهار مي شود. اساس آن بر اين واقعيت است که اضطراب و ناآشنايي با مراحل زايمان ، درد را تشديد مي کند و از اين رو حمايت رواني از بيمار، درد را کاهش خواهد داد. روشهاي دارويي نيز شامل استفاده از داروهاي هوشبري تزريقي ، گازهاي هوشبري و بي حسي اپيدورال است که در بي حسي اپيدورال بي حسي تقريبا کامل ايجاد مي شود و روي جنين نيز اثر نامطلوبي نخواهد داشت که البته انجام اين روش نياز به تجربه و مهارت دارد. *** شيوه زايمان بدون درد ***در اين روش متخصصان بيهوشي در مرحله پايين آوردن و خروج جنين از رحم و در آغاز مرحله فعال زايمان ، شروع به انجام مراحل بي دردي بيمار مي کنند که اين بي دردي مي تواند به روشهاي مختلف روان درماني و هيپنوتيزم با روشهاي غيرتهاجمي مثل استفاده از ترکيب گازهاي بيهوشي با ميزان کم يا تزريق داروهاي مسکن انجام شود که بسته به شرايط مرکزدرماني و نيز تجربه و علاقه افرادي که اين کار را انجام مي دهند و يا انتخاب بيمار، روشهاي مختلفي براي ايجاد بي دردي انتخاب مي شود. دکتر مکانيک مي افزايد: زايمان بدون درد کاملا علمي و يک کار تيمي است که بايد مدتها قبل از زايمان در اين ارتباط با بيمار کار شده باشد، تا بيمار از لحاظ انجام زايمان آمادگي کامل را داشته باشد. از اين رو در اين تيم پزشکي متخصصان زنان و زايمان ، متخصصان بيهوشي و نيز روان پزشکان بايد حضور داشته باشند.
 بهاره صفوي
http://www.irteb.com/