بي‌اشتهايي عصبي يكي از اختلالات تغذيه‌اي است كه با گرسنگي خودخواسته‌ي فرد شناخته مي‌شود. فرد بيمار وسواس زيادي دارد كه لاغرتر به‌نظر برسد و دريافت غذاي خود را تا حدي كاهش مي‌دهد كه سلامتي‌اش به خطر بيفتد. افرادي كه بي‌اشتهايي عصبي دارند و به وسواس خاصي براي كم‌كردن وزن دارند و برايشان فرقي نمي‌كند چقدر وزن كم كرده‌اند؛ و يا اين مسأله سلامتي آن‌ها را چقدر به مخاطره انداخته است. آن‌ها فقط مي‌خواهند كه بيش‌تر وزن كم كنند.

بي‌اشتهايي عصبي تحت شرايط زير در فرد تشخيص داده مي‌شود:

·      وسواس زياد نسبت به غذا و لاغري كه فعاليت‌ها و الگوهاي غذايي فرد را در هر ساعت از روز تحت كنترل قرار مي‌دهد.

·      وزن فرد كم‌تر از 85% وزن متوسط براي سن و قد بوده و وي از رسيدن به وزن ايده‌آل امتناع مي‌كند.

·      ترس زياد از زيادشدن وزن يا چاق‌شدن در آن‌ها وجود دارد. اين حالت حتي در افرادي كه زير وزن ايده‌آل هستند نيز ديده مي‌شود.

·      تصوري از وضعيت ظاهري بدن كه مانع از پذيرش اين واقعيت كه كم‌وزن است مي‌شود.

·      امتناع از پذيرش اين‌كه كاهش وزن شديد براي سلامتي خطرناك است.

·      در زنان، قطع سه دوره‌ي قاعدگي به‌طور مداوم ديده مي‌شود.

 

بي‌اشتهايي يك اختلال پيچيده است كه علل مختلفي آن‌را به‌وجود مي‌آورند. تحقيقات نشان داده‌اند كه بعضي از افراد بيش‌تر مستعد درگيرشدن به اين اختلال هستند؛ وكوچكترين چيزي ممكن است بر رفتار آن‌ها تأثير گذاشته و باعث بروز بيماري شود.

·      عوامل ژنتيكي: مطالعات برروي دوقلوها نشان داده‌اند كه اگر يكي از دوقلوها بي‌اشتهايي عصبي داشته باشد، شانس درگيرشدن ديگري زيادتر است. ارتباط خانوادگي نزديك مثل رابطه‌ي مادري يا خواهري احتمال درگيرشدن بقيه‌ي اعضاي خانواده (معمولاً زنان) را زياد مي‌كند.

    عوامل بيولوژيكي: بعضي از شواهد نشان مي‌دهند كه بي‌اشتهايي عصبي در اثر اختلال در فعاليت انتقال­دهنده­هاي عصبي قسمتي از مغز كه كنترل‌كننده‌ي اشتها و لذت هستند ايجاد مي‌شود. اين انتقال­دهنده­هاي عصبي در ايجاد اختلالات روحي ديگر از قبيل افسردگي نيز نقش دارند.
    عوامل رواني: انواع خاصي از شخصيت‌ها بيش‌تر در معرض خطر ابتلا به بي‌اشتهايي عصبي هستند. اين افراد تصورات غير واقعي در خصوص شكل ظاهري خود و آن چيزي كه بايد باشند دارند. بسياري از آن‌ها هويت واقعي خود را قبول ندارند و شخصيت خود را در اين مي‌دانند كه از طرف ديگران مورد تحسين واقع شوند.
    عوامل اجتماعي: افرادي كه دچار بي‌اشتهايي عصبي مي‌شوند اغلب به خانواده‌هايي تعلق دارند كه با درگيري‌ها و مشكلات زيادي مواجهند. در خيلي از موارد مشاهده مي‌شود كه شرايط استرس‌زا و ناراحت‌كننده شروع اين رفتار را موجب مي‌شوند. تغيير شرايط زندگي مثل تغيير مدرسه، شكست در زندگي مشترك و حتي رسيدن به سن بلوغ و ايجاد تغييرات در شكل ظاهري بدن نيز مي‌توانند از عوامل به‌وجودآورنده‌ي اين اختلال باشند.

بعضي از روش‌هاي پيشگيري از بي‌اشتهايي عصبي به شرح زير هستند:

·      اگر پدر يا مادر هستيد، در خصوص وزن خود و شكل ظاهري‌تان در حضور فرزندانتان اظهار نظر نكنيد.

·      فرزاندانتان را به‌خاطر شكل بدنشان ملامت نكنيد و آن‌ها را با ديگران مقايسه ننماييد.

·      به فرزندان خود بگوييد كه آن‌ها را همان‌گونه كه هستند دوست داريد.

·      سعي كنيد هر زمان كه امكان‌پذير باشد به‌همراه اعضاي خانواده غذا بخوريد.

·      به كودكان خود بگوييد كه هنرپيشه‌ها و مدل‌هايي كه در تلويزيون يا مجلات مي‌بينند از شراييط نرمالي برخوردار نيستند و سلامتي‌شان در خطر است.

·      كودك خود را تحت رژيم غذايي قرار ندهيد مگر اين‌كه از لحاظ پزشكي دچار مشكل شده باشد.

·      از اين‌كه كودكانتان در تارنما‌هاي مربوط به اين افراد جست‌وجو كنند جلوگيري نماييد. در اين تارنماها افراد بي‌اشتها روش‌هاي كاهش وزن را به يك‌ديگر آموزش مي‌دهند و در خصوص شكل بدني يك‌ديگر اظهار نظر مي‌كنند.

·      اگر كودكتان ورزشكار است حتماً از طرز نگرش مربي وي نسبت به وزن بچه‌ها مطلع باشيد.

·      اگر فكر مي‌كنيد كودكتان دچار اختلال در غذاخوردن است، منتظر درمان‌هاي پزشكي نباشيد. هر چه زودتر درمان را شروع كنيد، اختلال زودتر بهبود مي‌يابد.

 

بسيار از افراد دچار بي‌اشتهايي عصبي در درمان با شكست مواجه مي‌شوند. براي جلوگيري از اين مسأله راهكارهاي زير پيشنهاد مي‌شود:

·      هيچ وقت رژيم نگيريد. به‌جاي آن برنامه‌ريزي كنيد و از غذاهاي سالم استفاده نماييد.

·      درمان را ادامه دهيد.

·     
افكار منفي به ذهن خود راه ندهيد و هميشه مثبت فكر كنيد.

·      زمان‌هايي از روز را به كارهاي لذت‌بخش اختصاص دهيد.

·      سعي كنيد هميشه مشغول بمانيد و حداقل 7 ساعت در شبانه روز بخوابيد.

زمان‌هايي از روز را با دوستان خود بگذرانيد و راجع به مسائلي كه دوست داريد صحبت كنيد.

الهام احرام پوش

كارشناس ارشد دفتر بهبود تغذيه جامعه
منبع: http://nut.behdasht.gov.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=353&pageid=50168