مدیکال نت - دانشنامه داروهای پزشکی

کورتکس مغز، هيپوتالاموس و سيستم ليمبيک را که فعاليت و پرخاشگرى را کنترل مي‌نمايد مهار مي‌کند. انتقالات عصبى را که توسط دوپامين در سيناپس‌ها ايجاد مي‌شود مهار مي‌نمايد. داراى اثر مهار قوى آلفا ـ آدرنرژيکى و آنتي‌کولينرژيکى است. به‌عنوان ضداستفراغ ناحيه CTZ (رسپتورهاى ماشه‌اي) مغز را مهار مي‌کند. مکانيسم اثرات آنتي‌سايکوتيک آن هنوز نامعلوم است.

اختلالات سايکوتيک، اسکيزوفرني، الکليسم، تهوع، استفراغ.

تهوع، استفراغ، الکليسم:
بالغين و کودکان بزرگتر از ۱۲ سال: ۱۰ـ۵ mg در موقع نياز به‌صورت عضلاني، حداکثر مصرف در بيماران سرپائى ۱۵mg و در بيماران بسترى ۳۶mg از راه خوراکي، ۱۶ـ۸ mg/day در دوزهاى منقسم حداکثر تا ۲۴mg از راه وريدى حداکثر تا ۵mg به‌صورت رقيق‌شده يا قطره‌قطره در محلول انفوزيون وريدي.
اختلالات سايکوتيک:
بالغين: ۱۶ـ۸ mg دو الى سه بار در روز از راه خوراکى که به‌تدريج افزايش داده مي‌شود تا به دوز مطلوب برسد. حداکثر ۶۴ mg/day از راه عضلانى ۵mg هر ۶ ساعت که نبايد از ۳۰mg/day تجاوز نمايد.
کودکان بزرگتر از ۱۲ سال: ۱۲ـ۶ mg در دوزهاى منقسم از راه خوراکي
بيماران غيربستري:
بالغين: از راه خوراکى ۸ـ۴ mg سه بار در روز يا ۳۲ـ۸ mg از قرص repeat action دوبار در روز؛ از راه عضلانى ۵mg هر ۶ ساعت.
موارد منع مصرف: افزايش حساسيت مفرط، ديسکرازى خوني، صدمه به ساب‌کورتکس مغز، کما، کودکان کوچکتر از ۱۲ سال، آسيب مقعدي، دپرسيون مغز استخواني.

تنفسي: اسپاسم حنجره، تنگي‌نفس، دپرسيون تنفسي.
عصبي: علائم اکستراپيراميدال، شبه‌پارکينسونيسم، آکاتيزي، ديس‌توني، کندى حرکات، تشنج، سردرد.
خوني: آنمي، لکوپني، کوسيتوز، آگرانولوسيتوز.
پوستي: راش، حساسيت به نور، درماتيت.
چشم، گوش، حلق و بيني: تاري‌ديد، گلوکوم.
گوارشي: خشکى دهان، تهوع، استفراغ، بي‌اشتهائي، يبوست، اسهال، يرقان، افزايش وزن.
ادرارى تناسلي: احتباس ادراري، تکرر ادرار، عقيمي، آمنوره، ژنيکوماستي، بي‌اختيارى دفع ادرار.
قلبي‌عروقي: هيپوتانسيون ارتاستاتيک، هيپرتانسيون، ايست قلبي، تغييرات ECG، تاکي‌کاردي.

در حاملگى (جزو گروه C است)، شيردهي، تشنجات، هيپرتانسيون، بيماري‌هاى کبدى و قلبى سرطان پستان، قطع مصرف الکل، افسردگي، تمايل به خودکشي، گلوکوم، سابقه انسداد مجارى ادرارى و گوارشى بااحتياط مصرف شود.

مصرف همزمان داروهاى سداتيو و الکل باعث تشديد تضعيف CNS مي‌شود؛ آنتي‌اسيدها و ديفنوکسيلات باعث کاهش جذب گوارشى آن مي‌شوند؛ داروهاى آنتي‌کولينرژيک باعث تشديد يبوست و ايلئوس پاراليتيک مي‌شوند؛ داروهاى بيهوشى باعث تشديد اثر افت فشارخون مي‌شوند.

ملاحظات پرستاري:
پيگيرى آزمايشگاهي:
ـ بلع دارو از راه خوراکي: ببينيد مريض دارو را نگه‌داشته يا آن را به بيماران ديگر نداده باشد.
ـ نسبت I&O، اگر ميزان ادرار کم باشد مثانه را بررسى کنيد.
ـ بيليروبين، CBC و عملکرد کليوى را ماهانه بررسى کنيد.
ـ در درمان طولاني‌مدت کامل ادرار، قبل و در طى درمان انجام مي‌شود.
توصيه‌ها:
ـ در صورت مشاهده علائم اکستراپيراميدال با اطلاع پزشک از داروهاى آنتي‌پارکينسون استفاده کنيد.
ـ فرم تغليظ شده را با آب، شربت پرتقال، آناناس، زردآلو، آلو، گوجه‌فرنگي، آب انگور، مخلوط کنيد. از مخلوط کردن آن با نوشابه‌هاى حاوى کافئين (قهوه، کولا)، تاتن (چاي) يا پکتين (شيره سيب) به‌دليل ناسازگارى خوددارى کنيد.
ـ ۶۰ ميلي‌ليتر از رقيق‌کننده را براى هر ۵ml از تغليظ شده به‌کار بريد.
ـ قرص‌هاى Repeat-action را به‌طور کامل بلعيده، از له کردن يا جويدن آن خوددارى کنيد.
ـ تزريق عضلانى را در عضلات بزرگ انجام دهيد.
روش تهيه / تجويز:
ـ عوامل مزاحم را با کاهش نور و اجتناب از صداهاى بلند کم کنيد.
تا پايدارشدن وضعيت بيمار در رابطه با دريافت دارو، تحرک او را زيرنظر داشته باشيد. از شرکت در ورزش‌هاى سنگين و پرتحرک به‌دليل احتمال ايست قلبى ممانعت کنيد، بيمار نبايد به‌مدت طولانى سرپا بايستد.
ـ براى جلوگيرى از يبوست ميزان مايعات را افزايش دهيد.
ـ براى رفع خشکى دهان از آدامس، آب‌نبات استفاده کرده، يا آب بنوشيد.
ـ در ظروف محکم و مقاوم به نور نگهدارى شود.
ارزيابى باليني:
براى ارزيابى پاسخ‌درمانى مواردى مثل تحريکات هيجاني، هالوسيناسيون، توهمات، پارانويا، بازسازى افکار و طرز حرف‌زدن را درنظر بگيريد.
اختلال در احساسات، جهت‌يابي، هوشياري، رفلکس‌ها، راه‌رفتن، هماهنگى حرکات و خواب را ارزيابى کنيد.
فشارخون در حالت نشسته و ايستاده را اندازه بگيريد، به‌علاوه نبض و تنفس را هر ۴ ساعت در طى درمان اوليه کنترل کنيد قبل از شروع درمان، مقادير پايه هرکدام را تعيين کنيد. افت فشار به ميزان ۳۰mmHg را گزارش کنيد.
گيجي، غش، طپش قلب، تاکيکاردى موقع برخاستن را ارزيابى کنيد.
علائم اکستراپيراميدال شامل آکاتزى (عدم توانائى هماهنگ‌کردن حرکات، ديسکنزى ديررس) (حرکات عجيب و غريب آرواره‌ها، دهان، زبان و انتهاها) پارکينسوم کاذب (سفتي، ترمور، shuffling gait, pill rolling) را ارزيابى کنيد.
وضعيت پوست را روزانه بررسى کنيد.
سندرم بدخيم نرولپتيک، هيپرترمي، افزايش CPK، سفتى عضلات را روزانه بررسى کنيد.
يبوست و احتباس ادرار را روزانه بررسى کنيد، اگر بيمار دچار اين وضع شد ميزان آب دريافتى را افزايش دهيد.
آموزش به بيمار و خانواده:
ـ تذکر دهيد که هيپوتانسيون ارتوستاتيک مکرراً پيش مي‌آيد پس بهتر است موقع برخاستن از حالت نشسته يا خوابيده، آهسته اين کار را انجام دهند.
ـ بعد از تزريق عضلاني، حداقل ۳۰ دقيقه به‌صورت درازکش باقى بمانيد.
ـ از حمام آب گرم استفاده نکنيد زيرا ممکن است باعث ايجاد هيپوتانسيون شود.
ـ از قطع مصرف يک‌باره اين داروها اجتناب ورزيد زيرا عوارض اکستراپيراميدال ظاهر خواهد شد اين داروها بايد تدريجاً قطع شوند.
ـ از مصرف داروهاى OTC مثل شربت سينه، داروهاى سرماخوردگي، و تب‌برها جز با صلاحديد پزشک اجتناب کنيد.
ـ زيرا ممکن است تداخلات جدى بروز کند، از مصرف همزمان با الکل و ساير تضعيف‌کننده‌هاى CNS به‌دليل ايجاد خواب‌آلودگى اجتناب ورزيد.
ـ براى جلوگيرى از آفتاب‌سوختگى در طى دوره درمان از يک آفتاب‌گير استفاده کنيد.
ـ سعى کنيد خود را با رژيم داروئى وفق دهيد.
ـ بهداشت دهان را رعايت کنيد زيرا احتمال ايجاد کانديدياز وجود دارد.
ـ گلودرد، تب، خونريزي، زخم‌هاى دهاني، احساس ناخوشى را گزارش دهيد. اگر اين علائم مشاهده شد بايد CBC انجام شده و مصرف دارو قطع گردد.
ـ در هواى گرم احتمال گرمازدگى وجود دارد، در اين واقع تدابير لازم را براى خنک‌کردن خود به‌عمل آوريد.
تداخل با تست‌هاى آزمايشگاهي:
افزايش: تست‌هاى عملکرد کبدي، آنزيم‌هاى قلبي، کلسترول خون، پرولاکتين، بيلي‌روبين، PBI، کولين‌استرازها، ۱۳۱I.
کاهش: هورمون‌هاى (خون و ادرار).
مثبت کاذب: تست حاملگي، PKU.
منفى کاذب: استروئيدهاى ادرارى OHCSـ۱۷.
درمان مصرف بيش از حد دارو: اگر دارو از راه خوراکى خورده شده، لاواژ انجام دهيد، يک airway ايجاد کنيد، از ايجاد تهوع خوددارى کنيد.